TRİSTÖR NEDİR ?
 |
Şekil 1. Tristörün iki transistör eşdeğer devresi
|
Tristörler şekil 1 de gösterildiği gibi 2 adet transistörün birleşmesinden meydana gelen genellikle güç elektroniği devrelerinde kullanılan çok hızlı açma ve kapama (saniyede 25.000 defa açma-kapama) özelliklerine sahip bu özelliğinden dolayı çift(bistabil) kararlı bir yarı-iletken ailesidir.
Bu ailenin en önemli ve en çok kullanılan eleamnı SCR(silikon kontollü doğrultucu ) dur. SCR tek yöndfe akım geçiren Anot, Katot ve Gate olmak üzere üç terminalli bir elemandır.
TRİSTÖRLERİN ÇALIŞMA PRENSİBİ
Tristörlerin çalışma prensibini şekil 1 üzerinden anlatmak gerekirse anot ve katot arasını iletime geçirebilmek için Gate kısmına küçük bir gerilim veya bir akım darbesi uygulanarak Ig akımı oluşturulur. Ig akımı T2 transistörünün baz akımı olduğu için T2 transistörü tetiklenir ve kollektör akım geçirmeye başlar.(Ic2=Ib1) Bu kolelktörün geçirdiği akım T1 transistörünün baz ı olduğu için T1 transistörü tetiklenmiş olur. Bu durumda tristör Gate gerilimi kesilse bile iletimde kalmaya devam edecektir bunun sebebi T1’in kollektör akımı T2 için
bir baz akımı olduğunda T2 biraz daha fazla iletime geçer. T2’nin
daha fazla iletime geçmesi, T1 için daha fazla baz akımı demektir ve
o da daha fazla iletime geçer. Bu sonsuz döngü birbirini devam ettirir.
TRİSTÖR ÇEŞİTLERİ
A.
Ters Yönde Tıkanmalı Triyot Thyristörler
SCR Silisyum kontrollü doğrultucu
SUS Silisyum tek yönlü anahtar
LASCR Işığa hassas silisyum kontrollü doğrultucu
COSCR Komplementer silisyum kontrollü doğrultucu
GTO Kapalı tetikleyici anahtar
PUT Programlanabilir tek jonksiyonlu transistör
B.
Ters Yönde Tıkanmalı Tetrot Thyristör
SCS Silikon
kontrollü anahtar
C.
Ters Yönde Tıkanmalı Diyot Thyristör
SHOCKLEY Diodu
D.
Çift Yönlü Thyristörler
DIAC Çift yönlü diod thyristör
TRIAC Çift yönlü triyot tyhristör
SBS Silisyum çift yönlü anahtar
NOT: Bu ailenin diğer önemli elemanları DIAC ve TRIAC diğer derslerde anlatılacaktır.
TRİSTÖRLERİN KULLANIM ALANLARI
Kumandalı doğrultucular
Elektronik kontaktörler,
Zaman rölesi,
DC ve AC motorların hızlarının ayarlanması ve dönüş yönlerinin değiştirilmesinde
AC güç kontrolü (lamba, motors,vs).
Güç kaynaklarının aşırı gerilimlerden korunmasında.
AC güç anahtarlamasında.
Fotoğraf çekilirken çakan ışıklarda kullanılır.
NEDEN TRİSTÖR ?
Tristörler ilk paragrafdada bahsedilidiği gibi çok hızlı açma ve kapama özellikleri sayesinde elektrik enerjisinin kontrol edilmesi ve hassas regüle edilmesi mümkündür. Bu şekilde enerji izlenebilecek, yıpranmayan-dayanıklı ve yüksek verimli olarak kullanıcıya sunulacaktır.Tristörlü Güç Kontrol Sistemleri ile endüstriyel tip fırın, cam üretimi, plastik ekstruder ve pres, kimya sanayi, otomotiv boya, IR baskı makineleri, ambalaj sanayi, çelik boru üretimi, çimento sanayi, gıda üretimi, pet şişe üretimi uygulamalarında yaşanılan karışıklığa da son verilebilir. Bir çok Kontaktör, röle ve kablo bağlantılarının kullanıldığı karışık, bakımı zor olan, belirli bir süre sonunda kontak takımlarının ya da kontaktörlerin tamamen değiştirilmesinin gerektirdiği uygulamalar yerine tristörlü güç kontrol uygulamaları ile gerilim, akım değeri yükselme hızları ve güç kontrolü sadece çok daha kolay olacaktır. Klasik kontaktörlü sistemleri kumanda etmek için kullanılan otomasyon uygulamaları yerine potansiyometre veya otomasyona tam uyumlu olarak 0-10 V, 0-4~20 mA, Modbus, Profibus gibi kontrol seçeneklerini sunar.
Tristörlerin ortak özellikleri olarak en başta yarı iletken oldukları için ömürlerinin çok uzun olduğu, mekanik darbelere karşı duyarsız oldukları ve bakım gerektirmedikleri belirtilebilir. Bunun yanı sıra tristörler çok az ısındıkları için fazla bir soğutma problemleri yoktur ve çok az kayıpla çalıştıkları için de verimleri yüksektir. Tristörlerin tetiklenmeleri için küçük gerilimler yeterlidir ve çok hızlı açılıp kapanabilirler.
0 yorum:
Yorum Gönder